تاریخ بروز رسانی آگوست 29, 2025 %%
گاما هیدروکسی بوتیریک اسید یا GHB چیست؟
گاما هیدروکسی بوتیریک اسید یا GHB چیست؟
گاما هیدروکسی بوتیریک اسید، که به اختصار GHB نامیده می‌شود، یک ماده شیمیایی است که هم به صورت طبیعی در بدن تولید می‌شود و هم به صورت مصنوعی ساخته می‌شود. این ترکیب به دلیل اثرات آرام‌بخش و تسکین‌دهنده، در گذشته به عنوان یک داروی بیهوشی استفاده می‌شد. با این حال، استفاده غیرقانونی از آن به عنوان یک داروی تفریحی و “مخدر” در مهمانی‌ها، خطرات جدی را به همراه دارد. GHB می‌تواند باعث احساس سرخوشی، کاهش اضطراب و افزایش میل جنسی شود، اما به سرعت وابستگی ایجاد میکند و مصرف بیش از حد آن می‌تواند منجر به کما و حتی مرگ شود. این ماده اغلب به عنوان داروی تجاوز شناخته می‌شود، چرا که بدون بو و رنگ است و به راحتی می‌تواند به نوشیدنی‌ها اضافه شود و قربانی را بی‌دفاع کند.
GHB، یک ماده با دو چهره
گاما هیدروکسی بوتیریک اسید، که به طور خلاصه GHB نامیده می‌شود، یک ترکیب شیمیایی است که هم به صورت طبیعی در مقادیر کم در سیستم عصبی مرکزی انسان یافت می‌شود و هم به صورت آزمایشگاهی تولید می‌شود. این ماده از لحاظ ساختاری شباهت زیادی به یک انتقال‌دهنده عصبی به نام گابا (GABA) دارد و به همین دلیل بر روی سیستم عصبی تأثیرات عمیقی می‌گذارد. در گذشته، GHB برای اهداف پزشکی مانند درمان بی خوابی و نارکولپسی (اختلال خواب) مورد استفاده قرار می‌گرفت، اما به دلیل سوءمصرف گسترده و خطرات جدی آن، استفاده از آن در بسیاری از کشورها محدود یا کاملاً ممنوع شد.
GHB به دلیل اثرات آرام‌بخش، سرخوشی‌آور و افزایش میل جنسی، به سرعت در محافل تفریحی و پارتی‌ها محبوبیت پیدا کرد. اما همین محبوبیت غیرقانونی، آن را به یکی از خطرناک‌ترین مواد مخدر تبدیل کرده است. در این مقاله به طور جامع به بررسی GHB، تاریخچه، کاربردهای پزشکی (محدود)، اثرات مصرف، خطرات و عوارض جانبی و همچنین راهکارهای درمانی برای وابستگان به این ماده خواهیم پرداخت.
GHB چگونه کار میکند؟
GHB یک ماده سرکوب کننده سیستم عصبی مرکزی (CNS) است. این ماده به دو نوع گیرنده در مغز متصل می‌شود:
- گیرنده های گابا (GABA-B): با اتصال به این گیرنده‌ها، فعالیت مغز کاهش می‌یابد که منجر به آرامش، خواب‌آلودگی و تسکین می‌شود.
- گیرنده های GHB: این گیرنده‌ها در مغز وجود دارند و نقش دقیق آنها هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما اعتقاد بر این است که GHB با تحریک آنها باعث آزاد شدن دوپامین (هورمون لذت) می‌شود که احساس سرخوشی و انرژی را در فرد ایجاد میکند.
این ترکیب دوگانه از آرامش و سرخوشی، تجربه مصرف GHB را برای بسیاری از افراد جذاب میکند، اما همین ویژگی باعث می‌شود که دوز مصرفی به راحتی از کنترل خارج شود و به سرعت به یک دوز خطرناک تبدیل شود.
آیا دوست دارید در مورد برای آغاز ترک اعتیاد باید از کجا شروع کنم؟ بدانید؟
تاریخچه و وضعیت قانونی GHB
تاریخچه و وضعیت قانونی GHB
GHB اولین بار در سال 1960 توسط یک پزشک فرانسوی به نام دکتر هنری لابوریت ساخته شد. او در ابتدا از این ماده به عنوان یک داروی بیهوشی استفاده می‌کرد. در دهه‌های 1980 و 1990، GHB به عنوان یک مکمل ورزشی برای افزایش رشد عضلات و کاهش چربی بدن به طور غیرقانونی تبلیغ می‌شد. همچنین در برخی مراکز درمانی برای کمک به خواب استفاده می‌شد.
آیا دوست دارید در مورد بهترین روش ترک اعتیاد بدون دارو چیست؟ بدانید؟
اما با افزایش گزارش‌ها از سوءمصرف، مسمومیت و مرگ ناشی از مصرف GHB، دولت‌ها در سراسر جهان اقدامات سختی را علیه آن آغاز کردند. در ایالات متحده، در سال 2000، قانون “کنترل داروهای غیرقانونی GHB” این ماده را در رده “جدول یک” (Schedule I) قرار داد که به معنی پتانسیل بالای سوءمصرف و نداشتن کاربرد پزشکی پذیرفته‌شده است. البته نوعی از آن به نام سدیم اکسیبات (Xyrem) در رده “جدول سه” (Schedule III) قرار دارد و تحت نظارت شدید برای درمان نارکولپسی استفاده می‌شود.
آیا دوست دارید در مورد ماده مخدر پیکو (PICO) بدانید؟
کاربردهای پزشکی و محدود GHB
با وجود خطرات GHB، یک نوع از آن به نام سدیم اکسیبات (Sodium Oxybate) با نام تجاری Xyrem، به طور قانونی و تحت نظارت شدید پزشک، برای درمان دو بیماری خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد:
- نارکولپسی (Narcolepsy): یک اختلال مزمن خواب که با حملات شدید خواب‌آلودگی در طول روز مشخص می‌شود. سدیم اکسیبات به بهبود کیفیت خواب شبانه و کاهش خواب‌آلودگی روزانه کمک میکند.
- کاتاپلکسی (Cataplexy): یک وضعیت پزشکی که در آن فرد ناگهان دچار ضعف عضلانی می‌شود، اغلب در پاسخ به احساسات قوی مانند خنده یا عصبانیت. این دارو به کنترل این حملات کمک میکند.
استفاده از این دارو فقط تحت نظارت دقیق پزشک و با دوزهای کنترل‌شده مجاز است و برای جلوگیری از سوءمصرف، قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای تجویز آن وجود دارد.
آیا دوست دارید در مورد ریشه اعتیاد و ترک اعتیاد بدانید؟
عوارض و خطرات مصرف GHB
عوارض و خطرات مصرف GHB
مصرف GHB، به ویژه در دوزهای غیرقانونی، طیف وسیعی از عوارض جانبی و خطرات جدی را به همراه دارد. این خطرات به دوز مصرفی، ترکیب با مواد دیگر و شرایط فردی بستگی دارند.
آیا دوست دارید در مورد ترک ماده مخدر کروکودیل (صنعتی) بدانید؟
1. عوارض کوتاه مدت:
- خواب‌آلودگی شدید و از دست دادن هوشیاری: دوزهای بالا می‌تواند باعث بیهوشی ناگهانی و عمیق شود.
- گیجی و سرگیجه: فرد ممکن است نتواند به درستی فکر کند یا حرکت کند.
- تهوع و استفراغ: این عارضه یکی از رایج‌ترین علائم مسمومیت با GHB است.
- کاهش ضربان قلب و فشار خون: می‌تواند به شوک و از کار افتادن سیستم قلبی-عروقی منجر شود.
- مشکلات تنفسی: کند شدن تنفس و در موارد شدید، توقف کامل تنفس که منجر به مرگ می‌شود.
- از دست دادن حافظه (Amnesia): مصرف‌کننده ممکن است وقایع مربوط به مصرف را به یاد نیاورد که این ویژگی آن را به داروی تجاوز (Date Rape Drug) تبدیل کرده است.
- تشنج: در دوزهای بالا، احتمال تشنج افزایش می‌یابد.
آیا دوست دارید در مورد بی حالی بعد از ترک اعتیاد بدانید؟
2. عوارض بلند مدت و وابستگی:
- اعتیاد و وابستگی: استفاده مکرر از GHB می‌تواند وابستگی روانی و فیزیکی شدید ایجاد کند. بدن به سرعت به ماده عادت میکند و برای عملکرد طبیعی به آن نیاز دارد.
- سندروم ترک (Withdrawal Syndrome): قطع ناگهانی مصرف در فرد وابسته، علائم شدیدی مانند بی‌خوابی، اضطراب شدید، لرزش، تعریق، تپش قلب و حتی روان‌پریشی را به همراه دارد. این علائم می‌توانند بسیار خطرناک باشند و نیاز به نظارت پزشکی دارند.
- آسیب های عصبی: استفاده طولانی‌مدت ممکن است به مغز آسیب برساند و منجر به اختلالات شناختی دائمی شود.
آیا دوست دارید در مورد راهنمای جامع ترک ماده مخدر لوز بدانید؟
3. خطرات ترکیب با سایر مواد:
- مخلوط کردن GHB با الکل: این خطرناک‌ترین ترکیب ممکن است. هر دو ماده سیستم عصبی مرکزی را سرکوب می‌کنند و ترکیب آنها می‌تواند منجر به کاهش شدید تنفس، کما و مرگ شود.
- مخلوط کردن با مواد افیونی: مانند هروئین یا فنتانیل، این ترکیب نیز باعث کند شدن شدید تنفس و مرگ می‌شود.
- مخلوط کردن با مواد محرک: مانند کوکائین یا مت آمفتامین. این ترکیب می‌تواند باعث نامنظمی ضربان قلب، سکته مغزی و تشنج شود، چرا که سیستم عصبی را به حالت گیج‌کننده‌ای می‌برد.
GHB به عنوان “داروی تجاوز”
یکی از خطرناک‌ترین کاربردهای GHB، استفاده از آن برای سوءاستفاده‌های جنسی است. GHB بدون بو و رنگ است و کمی طعم شور دارد که می‌تواند به راحتی در نوشیدنی‌ها (به ویژه نوشیدنی‌های الکلی) پنهان شود. این ماده به سرعت اثر میکند و می‌تواند باعث خواب‌آلودگی، از دست دادن هوشیاری و فراموشی کامل وقایع شود. قربانی معمولاً قادر به دفاع از خود نیست و پس از بیدار شدن، چیزی به یاد نمی‌آورد. این ویژگی، GHB را به ابزاری خطرناک برای متجاوزان تبدیل کرده است.
آیا دوست دارید در مورد اپیوم چیست؟ بدانید؟
علائم مسمومیت با GHB
اگر به فردی مشکوک هستید که ممکن است GHB مصرف کرده باشد، به علائم زیر توجه کنید:
- خواب‌آلودگی غیرطبیعی و ناگهانی
- تهوع و استفراغ
- لرزش و عدم هماهنگی حرکتی
- کند شدن تنفس
- گیجی و ناتوانی در صحبت کردن
- کما
در صورت مشاهده هر یک از این علائم، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
آیا دوست دارید در مورد ماده مخدر دستمال بدانید؟
درمان و ترک اعتیاد به GHB
درمان و ترک اعتیاد به GHB
ترک GHB به دلیل شدت علائم ترک، باید تحت نظارت پزشک و در یک مرکز درمانی تخصصی انجام شود. ترک ناگهانی و خودسرانه GHB می‌تواند کشنده باشد.
- سم زدایی (Detoxification): اولین مرحله، سم‌زدایی بدن تحت نظارت پزشکی است. پزشکان ممکن است از داروهایی مانند بنزودیازپین‌ها برای مدیریت علائم شدید ترک مانند تشنج و اضطراب استفاده کنند.
- درمان های روان شناختی: پس از سم‌زدایی، درمان‌های روان‌شناختی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و مشاوره گروهی به فرد کمک میکند تا دلایل ریشه‌ای اعتیاد را شناسایی کرده و مهارت‌های لازم برای جلوگیری از عود را بیاموزد.
- حمایت اجتماعی: شرکت در گروه‌های حمایتی مانند معتادان گمنام (NA) می‌تواند به فرد کمک کند تا در طول دوره بهبودی، حمایت لازم را از افرادی که تجربیات مشابهی دارند، دریافت کند.
آیا دوست دارید در مورد مواد مخدر و سرطان بدانید؟
نتیجه گیری
GHB یک ماده با پتانسیل دوگانه است: در یک سو، یک ابزار پزشکی محدود برای درمان اختلالات خواب و در سوی دیگر، یک ماده مخدر بسیار خطرناک با پتانسیل بالا برای سوءمصرف، اعتیاد و آسیب‌های جبران‌ناپذیر. خطرات GHB به ویژه به عنوان یک داروی تجاوز و ترکیب آن با الکل یا سایر مواد، آن را به یک تهدید جدی برای سلامت عمومی تبدیل کرده است. آگاهی از خطرات، شناسایی علائم مصرف و اطلاع‌رسانی به موقع به مراجع درمانی و انتظامی، گامی مهم در پیشگیری از آسیب‌های ناشی از این ماده است.
آیا دوست دارید در مورد چه چیزی اثر ماری جوانا را از بین می برد؟ بدانید؟
آیا از تاریکی اعتیاد خسته شده اید؟ آیا رویای زندگی بدون وابستگی را در سر میپرورانید؟
بهترین کمپ ترک اعتیاد در تهران ، جایی است که بوی خوش زندگی دوباره به مشام می‌رسد. ما در محیطی امن، آرام و سرشار از امید، دست شما را می‌گیریم تا از چنگال اعتیاد رها شوید.
در عطر پاکی:
- از تیم متخصص و متعهد روانشناس، پزشک و درمانگر بهره‌مند می‌شوید.
- برنامه درمانی شخصی‌سازی شده برای شما طراحی می‌شود.
- با متدهای درمانی مدرن و اثربخش، مسیر بهبودی را هموار می‌کنیم.
- حمایت روانی و مشاوره فردی و گروهی را برای تقویت اراده و پیشگیری از لغزش ارائه می‌دهیم.
به ما بپیوندید و به خودتان فرصت یک شروع دوباره را بدهید. با عطر پاکی، طعم واقعی زندگی را دوباره حس کنید.
برای مشاوره رایگان و کسب اطلاعات بیشتر با ما تماس بگیرید.
عطر پاکی: زندگی از نو، با رایحه پاکی
سوالات متداول کاربران درباره GHB
1. GHB چیست و چه کاربردی دارد؟
GHB یا گاما هیدروکسی بوتیریک اسید، یک ماده شیمیایی است که به طور طبیعی در بدن تولید می‌شود و به صورت مصنوعی نیز ساخته می‌شود. در گذشته به عنوان داروی بیهوشی استفاده می‌شد. امروزه نوعی از آن (سدیم اکسیبات) تحت نظارت شدید پزشک برای درمان بیماری‌های خواب مانند نارکولپسی و کاتاپلکسی مورد استفاده قرار می‌گیرد. با این حال، استفاده غیرقانونی از آن به عنوان یک داروی تفریحی به دلیل اثرات سرخوشی‌آور، آرام‌بخش و افزایش میل جنسی بسیار رایج است.
2. چرا GHB به عنوان “داروی تجاوز” شناخته می‌شود؟
GHB بدون بو و رنگ است و به راحتی در نوشیدنی‌ها قابل حل است. مصرف آن به سرعت باعث خواب‌آلودگی، گیجی، کاهش هوشیاری و فراموشی کامل وقایع می‌شود. این ویژگی‌ها آن را به ابزاری خطرناک برای سوءاستفاده‌های جنسی تبدیل کرده است، زیرا قربانی قادر به مقاومت یا به یاد آوردن اتفاقات نیست.
3. مصرف GHB چه عوارض جانبی کوتاه‌مدتی دارد؟
عوارض کوتاه‌مدت مصرف GHB شامل خواب‌آلودگی شدید، گیجی، تهوع، استفراغ، سرگیجه، کاهش ضربان قلب و فشار خون، مشکلات تنفسی، از دست دادن هوشیاری و در دوزهای بالا، کما و مرگ است.
4. آیا مصرف GHB باعث وابستگی و اعتیاد می‌شود؟
بله، استفاده مکرر از GHB می‌تواند به سرعت وابستگی روانی و فیزیکی ایجاد کند. بدن به آن عادت کرده و برای عملکرد طبیعی به آن نیاز پیدا میکند. قطع مصرف می‌تواند منجر به یک سندروم ترک خطرناک با علائمی مانند اضطراب شدید، بی‌خوابی، لرزش و تشنج شود.
5. خطرناک‌ترین ترکیب GHB با چه موادی است؟
خطرناک‌ترین ترکیب، GHB با الکل است. هر دو ماده سیستم عصبی مرکزی را سرکوب می‌کنند و ترکیب آنها می‌تواند به کاهش شدید تنفس، کما و مرگ ناگهانی منجر شود. ترکیب آن با سایر مواد سرکوب‌کننده مانند مواد افیونی نیز به همین اندازه کشنده است.
6. چگونه می‌توان تشخیص داد که فردی GHB مصرف کرده است؟
علائم مصرف GHB شامل خواب‌آلودگی ناگهانی و غیرطبیعی، گیجی، تهوع و استفراغ، لرزش و عدم هماهنگی حرکتی و کند شدن تنفس است. در صورت مشاهده این علائم، به خصوص اگر فرد الکل نیز مصرف کرده باشد، باید فوراً با اورژانس تماس گرفته شود.
7. آیا GHB در تست‌های اعتیاد قابل تشخیص است؟
بله، GHB در تست‌های ادرار و خون قابل تشخیص است. با این حال، به دلیل نیمه‌عمر کوتاه آن در بدن (حدود 3-6 ساعت)، باید به سرعت پس از مصرف مورد آزمایش قرار گیرد.
8. آیا درمان و ترک اعتیاد به GHB امکان‌پذیر است؟ پاسخ: بله، اما به دلیل شدت علائم ترک، باید تحت نظارت پزشکی انجام شود. سم‌زدایی در یک مرکز درمانی، استفاده از داروهای کمکی برای مدیریت علائم ترک و سپس شرکت در جلسات مشاوره روان‌شناختی مانند درمان شناختی-رفتاری (CBT) و گروه‌درمانی برای جلوگیری از عود، بخش‌های اصلی درمان هستند.
9. تفاوت GHB با GBL و BD چیست؟
GBL (گاما بوتیرولاکتون) و BD (1,4-بوتاندیول) دو ماده شیمیایی هستند که در بدن به سرعت به GHB تبدیل می‌شوند. آنها اغلب به صورت مایع یافت می‌شوند و اثرات مشابهی با GHB دارند، اما ممکن است سریع‌تر یا کندتر عمل کنند. به دلیل این تبدیل، خطرات و عوارض آنها مشابه GHB است.
10. آیا GHB در ایران و سایر کشورها قانونی است؟
در بسیاری از کشورها، از جمله ایران، GHB به عنوان یک ماده مخدر غیرقانونی طبقه‌بندی شده است. حمل، نگهداری، توزیع و مصرف غیرمجاز آن دارای مجازات‌های سنگین قانونی است. تنها نوعی از آن برای کاربردهای پزشکی خاص و تحت نظارت شدید پزشک مجاز است.
